تیشه بلندمرتبه‌سازی بر جان تهران

پایتخت ایران، شهرِ ساختمان‌های بلندمرتبه و عریض و طویل است که در جای جای شهر، ساخته شده‌اند. برخلاف آن چیزی که سازندگان و سیاست‌گذاران در نظر گرفته بودند، این ساختمان‌ها خود به عاملی تبدیل شده‌اند که مشکلات شهر تهران را دوچندان کرده است.
بسیاری از مردم و شهروندان تهرانی می‌گویند که ترافیک شدید شهری از درب منزلشان شروع می‌شود. یکی از کسانی که در طبقه سیزدهم یکی از برج‌های طویل منطقه ۲۲ زندگی می‌کند، گزارش می‌دهد که فقط ۳۰ دقیقه طول می‌کشد که از طبقه ۱۳ ساختمان محل زندگی خود به همکف برسد و بتواند از ساختمان خارج شود.

ریشه اصلی مشکلات شهری
تحقیقات و گزارش‌هایی که یک اندیشکده صورت داده، این موضوع را تصدیق می‌کند و خاطرنشان می‌سازد که ریشه اصلی مشکلات شهری ازجمله ترافیک و بالا رفتن قیمت مسکن، در بلندمرتبه‌‌سازی نهفته است. متاسفانه در شرایطی که جمعیت تهران از ۱۲ میلیون عبور کرده، چاره‌ای دیگر جز ساختمان‌سازی بلندمرتبه باقی نمانده است اما آیا این شهر که وسعت چندانی ندارد، توان پذیرش این حجم از جمعیت را دارد؟
برخی از کارشناسان، صرف نظر از شرایط پیچیده و بغرنجی که این ساختمان‌ها برای ترافیک شهری و قیمت‌ها درست کرده-اند، معتقدند که‌ بلندمرتبه‌ها با فرهنگ و سنت ایرانی اسلامی ما سازگاری ندارند.

ساخت اولین ساختمان‌ بلندمرتبه در دهه ۷۰
اولین باری که سروکله ساختمان‌های بلندمرتبه در تهران پیدا شد، به اوایل دهه ۷۰ و دوره مدیریت غلامحسین کرباسچی برمی‌گردد. وی اولین پروژه بلندمرتبه‌سازی را تحت عنوان پروژه نواب در تهران آغاز کرد. گرچه در آن زمان، چنین تصور می‌شد که ساخت‌وساز بلندمرتبه می تواند به رفع مشکل مسکن در تهران کمک کند و قیمت‌ها را کاهش دهد، اما گزارش‌های وزارت راه و شهرسازی، ۱۰ سال بعد از آغاز پروژه نواب نشان می‌دهد که آسیب‌های اجتماعی موجود در منطقه نواب از دیگر محله‌های شهر تهران، ۳۰ درصد بیشتر است.
بنابراین به نظر می‌آید؛ راهکاری که مسئولین وقت شهر تهران در نظر داشته‌اند، نه تنها منجربه رفع مشکل مسکن نشد، بلکه آسیب‌های بیشتری برای جامعه به همراه داشت.

تشدید بلندمرتبه‌سازی در سال‌های بعد
تشدید بلندمرتبه‌سازی در سال‌های بعدی باعث شد که تراکم تهران بالا برود و کار به جایی برسد که در هر ۱ هکتار از مساحت تهران، ۱۲۰ نفر زندگی کنند. مقایسه میزان تراکم پایتخت ایران با چین که یکی از پرجمعیت‌ترین کشورهای دنیا است، نشان می‌دهد که وضعیت تهران از این لحاظ، بسیار وخیم‌تر است. در پکن، در هر هکتار مساحت، فقط ۱۳ نفر زندگی می‌کنند.
اما مشکل از کجاست؟ چرا با وجود جمعیت کمتر تهران نسبت به پکن، باز هم وضعیت تراکم اینگونه است؟ به نظر می‌آید که مشکل بلندمرتبه‌سازی در تهران، به دلیل انحصار زمین و بستن حریم شهری است. متاسفانه اجازه الحاق اراضی به محدوده شهری پایتخت داده نمی‌شود و از سوی دیگر، زمین‌های قابل ساخت نیز در انحصار عده‌ای محدود هستند که اجازه ساخت-وساز هم نمی‌دهند.
به گزارش پرشین سازه، نظر بسیاری از کارشناسان درخصوص بهبود وضعیت تهران از لحاظ حریم شهری و جمعیت‌پذیری متفاوت است.

افزایش هزینه‌های شهرسازی
یکی از کارشناسان شهرسازی تهران می‌گوید که باز گذاشتن حریم تهران باعث می‌شود که هزینه‌های شهرسازی افزایش پیدا کند. درواقع از دیدگاه جواد نورالعین، زمانی که وسعت شهر بیشتر می‌شود، هزینه ارائه خدمات نیز بالاتر می‌رود و عملاً امکان مدیریت شهر از بین می‌رود.

رشد قیمت زمین
یک کارشناس دیگر اعتقاد دارد، در شرایطی که زمین در انحصار عده‌ای از افراد است، قیمت زمین بالا می‌رود. مثلا ممکن است برای ساخت یک اتوبان، هزاران برابر حالت عادی خرج کنید تا زمین موردنیاز را به دست آورید. درواقع انحصار شهری است که هزینه‌های مدیریت را بالا می‌برد.

عدالت در توزیع خدمات شهری
حسین نوری می‌گوید که با توزیع متناسب جمعیت و عدالت در توزیع خدمات شهری، می‌توان شهر را به خوبی اداره کرد. این رویکردی است که در کشورهای پیشرفته‌ای مثل سوئیس نیز اجرا می‌شود و در عین مدیریت صحیح، باعث کاهش بلندمرتبه-سازی شده است. با در پیش گرفتن چنین راهکارهایی، می‌توان مشکلاتی مثل ترافیک را حل کرد و قیمت مسکن را ثابت نگه داشت.
متاسفانه در کشور ما، اقدامات درستی برای حل این معضلات صورت نمی‌گیرد و همچنان سازندگان ساختمانی با قدرت به ساخت‌وسازهای بلندمرتبه ادامه می‌دهند.