فرس‌کو یا نقاشی دیواری در هنر و معماری

فرسک یا فرسکو (Fresco) ریشه در لغت ایتالیایی آفرسکو-به معنی تَر و تازگی- دارد و به تکنیک نقاشی دیواری گفته می‌شود که در آن رنگدانه‌ها به صورت مرطوب بر روی گچ تازه کار می‌شوند. این روش به دلیل پیوند قوی رنگ با سطح دیوار، دوام و ماندگاری بالایی دارد و معمولاً برای تزئین دیوارها و سقف‌ها در ساختمان‌های عمومی و مذهبی مانند کلیساها و معابد استفاده می‌شود.
از همان زمان های بسیار قدیم آهک به عنوان بستی مایع و رقیق شناخته شده بود و پس از پیش آمدن چند تحول و کوشش های اولیه در ایتالیا در سال ۱۳۰۰ میلادی نقاشی فرسک با به کار گیری آبرنگ بدون بست روی اندود تازه به وجود آمد.
در فرسک مدت زمانى که نقاش مى‌تواند روى یک کار صرف کند محدود است. یکى از دلایلى که باعث شده فرسک کاربرد وسیعى نداشته باشد همین مانع است.
در فرسک مواد رنگ با آب به‌صورت خمیر در مى‌آید، سپس رقیق مى‌شود تا آمادهء استفاده شود. لایهء بیرونى که در واقع سطح کار است، ذرات رنگى را به هم مى‌چسباند و آهک آن را در خود حل مى‌کند و آنقدر سخت مى‌شود که بدون ویران ساختن سطح نگاهدارنده نمى‌توان آن را از بین برد. سطح از لایه آهکى تشکیل شده است.
تمام آهک‌ها مناسب براى نقاشى دیوارى نیستند. تنها آهک سفید است که همه خواص لازم را براى این کار دارد. البته آهک‌هاى دولومى‌تیک و کلوخ آهک آبى بد نیستند.
این تکنیک به عنوان یک ابزار برای روایت داستان‌ها و تاریخ‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفت. بسیاری از آثار فرس‌کو شامل صحنه‌های مذهبی، اسطوره‌ای و تاریخی هستند و به عنوان یک عنصر زیبایی‌شناختی در فضاهای داخلی و خارجی به کار می‌رود. این تکنیک می‌تواند احساسات و مفاهیم خاصی را منتقل کند.
گاهی فرس‌کوها به عنوان ابزار آموزشی برای آموزش مفاهیم مذهبی و اخلاقی نیز به کار می‌رفتند.

« فرس کو مجازات قارون و سنگسار موسی و هارون، اثر ساندرو بوتیچلی. این فرسکو در واتیکان قرار دارد »

تاریخچه پیدایش فرس‌کو
مصر باستان: اولین نشانه‌های استفاده از تکنیک‌های مشابه فرس‌کو در نقاشی‌های دیواری معابد و مقبره‌ها در مصر باستان مشاهده شده است.
یونان باستان: در یونان، این تکنیک در تزیینات معابد و فضاهای عمومی به کار می‌رفت. آثار معروفی مانند «آثار پومپی» نشان‌دهنده استفاده گسترده از این روش هستند.
دوره رنسانس: در قرن پانزدهم، هنرمندان ایتالیایی مانند میکل آنژ و رافائل دوباره به تکنیک فرس‌کو روی آوردند. آثار مشهور مانند سقف کلیسای سیستین اثر میکل آنژ نمونه‌هایی از این دوره هستند.
توسعه تکنیک: هنرمندان در این دوره تکنیک‌ها و روش‌های جدیدی را برای اجرای فرس‌کو توسعه دادند، از جمله استفاده از رنگ‌های طبیعی و ترکیبات جدید.
دوره باروک: در دوره باروک، فرس‌کوها به شکل‌های پیچیده‌تر و با جزئیات بیشتری اجرا شدند. هنرمندانی مانند کاراواجو و تیسین از این تکنیک برای ایجاد آثار هنری جذاب استفاده کردند.
دوره معاصر: در قرن بیستم، با ظهور جنبش‌های هنری مختلف، تکنیک فرس‌کو دوباره مورد توجه قرار گرفت. هنرمندان معاصر به دنبال احیای این تکنیک و ترکیب آن با سبک‌های مدرن بودند.
فرسکو یک تکنیک غنی و تاریخی است که نه تنها در هنر بلکه در معماری نیز کاربرد دارد. ایتالیا بهترین و باارزش‌ترین فرسک‌ها را در خود جاى داده است. امروزه در ایتالیا تنها نقاشان متعلق به نسل گذشته با این شکل از هنر آشنا هستند. اولین کسی که از این تکنیک مدرن استقبال کرد و از آن به نحو احسن استفاده نمود نقاشی به نام «جیوتو »بود.
این روش با تاریخچه‌ای طولانی، از مصر باستان تا دوره معاصر، همچنان به عنوان یکی از عناصر کلیدی در هنر نقاشی دیواری باقی مانده است. آثار فرس‌کو نه تنها زیبایی فضاها را افزایش می‌دهند بلکه داستان‌ها و مفاهیم عمیقی را نیز منتقل می‌کنند.
در بناهای تاریخی ایران مانند کاخ چهل ستون و یا عمارت عالی قاپو در اصفهان، از نقاشی دیواری استفاده شده و با مرمت‌هایی که اکنون روی آن‌ها انجام شده جلا و درخشش اولیه خود را باز یافته است. اگر به شهرهای مختلف ایران سفر کنید یقیناً با فرسک‌های تاریخی و جدید نیز بیشتر آشنا خواهید شد.