هشدار پیش از فاجعه؛ تهران در مسیر آماده‌سازی برای زلزله احتمالی

علی نصیری، رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران، از امضای تفاهم‌نامه‌ای با پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی خبر داده که راه را برای بهره‌برداری رسمی از این سامانه هموار می‌کند. به گفته او، این سیستم پیشرفته قادر است امواج اولیه زلزله (P) را شناسایی و پیش از رسیدن امواج ویرانگر ثانویه (S)، بین ۱۰ تا ۱۵ ثانیه فرصت واکنش فراهم کند.

او تاکید کرده که هشدارها به‌طور خودکار به نهادهایی چون آتش‌نشانی، مترو و بیمارستان‌ها ارسال می‌شود؛ ایستگاه‌ها باز می‌شوند، قطارها متوقف و ژنراتورهای اضطراری فعال می‌گردند.

این سامانه که نخستین بار در سال ۱۳۹۰ با مشاوره کارشناسان ژاپنی پایه‌گذاری شد، اکنون با نصب ۵۰ شتاب‌نگار در مناطق کوهستانی و دور از دسترس استان‌های تهران، البرز، سمنان و قم تکمیل شده است.

نصیری می‌گوید این پروژه تاکنون بدون برگزاری هیچ مراسم رسمی و تنها با بودجه شهرداری تهران به سرانجام رسیده است. او همچنین از توسعه نرم‌افزاری این سامانه و انتظار برای پذیرش مسئولیت رسمی هشداردهی از سوی وزارت علوم خبر داد؛ موضوعی که طبق ماده ۱۴ قانون مدیریت بحران، به‌روشنی به عهده این وزارتخانه و پژوهشگاه‌های وابسته آن است.

در حالی که مزایای این فناوری قابل توجه است، نصیری هشدار داده که دقت بالا و ملاحظات حقوقی در صدور هشدارها حیاتی است. صدور هشدار اشتباه ممکن است پیامدهای اجتماعی و روانی جدی در پی داشته باشد.

قرار است این سامانه در سه مرحله، طی ۲.۵ سال، به‌طور کامل و قانونی راه‌اندازی شود. در صورت تحقق این هدف، ایران دهمین کشور جهان خواهد بود که به فناوری هشدار سریع زلزله مجهز می‌شود.

تهران زیر سایه ۱۷ مخاطره اولویت‌دار

نصیری همچنین از شناسایی ۱۷ مخاطره عمده در تهران از جمله زلزله، سیل، فرونشست زمین، موج گرما، تهدیدات سایبری و بیماری‌های فراگیر خبر داده است. او گفت این تهدیدات بر اساس شاخص‌های ریسک و آسیب‌پذیری اجتماعی رتبه‌بندی شده و در حال حاضر تهیه نقشه‌های پهنه‌بندی و برنامه‌ریزی برای مقابله با آن‌ها در دست انجام است.

به گفته او، حدود ۴۵۰۰ هکتار از بافت تهران فرسوده است و این امر بر شدت آسیب‌پذیری شهر در برابر بلایای طبیعی می‌افزاید. همچنین ارزیابی‌های ریسک با استفاده از ابزارهای پیشرفته مدل‌سازی در حال انجام است تا خسارات احتمالی، عملکرد مراکز حیاتی، و نیازهای اضطراری پس از حادثه پیش‌بینی شوند.

برنامه‌ریزی ریسک‌محور برای آینده

بر اساس تصمیمات اخیر ستاد مدیریت بحران تهران، سه برنامه کلان شامل «پیشگیری و کاهش خطر»، «آمادگی و پاسخ»، و «بازسازی و بازتوانی» در دستور کار قرار گرفته‌اند تا پایتخت ایران بتواند در برابر بلایای طبیعی و انسانی مقاوم‌تر شود.

این در حالی است که بسیاری از مناطق شهر هنوز از زیرساخت‌های مقاوم و آمادگی‌های لازم برخوردار نیستند؛ امری که کارشناسان آن را زنگ خطری برای آینده تلقی می‌کنند.

با پیشرفت این پروژه و هماهنگی میان نهادهای علمی، شهری و اجرایی، امید می‌رود تهران بتواند از فاجعه‌ای که مدت‌هاست انتظارش می‌رود، جان سالم به در ببرد — یا دست‌کم، خسارات آن را به حداقل ممکن کاهش دهد.