مسکن کوچک، الزام یا انتخاب؟

بر اساس اصل ۳۱ قانون اساسی، داشتن‏ مسکن‏ متناسب‏ با نیاز، حق‏ هر فرد و خانواده‏ ایرانی‏ است، دولت‏ موظف‏ است‏ با رعایت‏ اولویت‏ برای‏ آنها که‏ نیازمندترند ‏ زمینه‏ اجرای‏ این‏ اصل‏ را فراهم‏ کند. فارغ از تاکید قانون اساسی درخصوص تامین مسکن متناسب با نیاز، بدیهی است که محیط زندگی افراد باید نیاز‌های آنان را مرتفع سازد. یکی از معیار‌های مهم مسکن متناسب با نیاز، مساحت واحد مسکونی است. به عبارت دیگر متراژ واحد مسکونی باید به نحوی باشد که هر خانواده بتواند نیاز‌هایی از جمله استراحت، مطالعه، طبخ غذا، مهمانداری، اسکان، بازی فرزندان و… را برطرف سازد تا رفاه و کیفیت لازم در محیط زندگی خود فراهم شود. چندی پیش طرح ساخت مسکن کوچک مقیاس در کشور مطرح شد که این طرح موافقان و مخالفانی را به همراه دارد.

مسکن کوچک یک الزام است، نه انتخاب
در همین رابطه خشایار باقرپور، مدیرعامل اتحادیه تعاونی‌های عمرانی تهران در موافقت با ساخت مسکن کوچک مقیاس می‌گوید: بر اساس آمار‌های رسمی تعداد معاملات مسکن در سال ۱۴۰۲ به کمترین میزان طی ۱۰ سال اخیر رسیده و اکنون شاهد هستیم توان خرید مسکن از بیشتر دهک‌های جامعه سلب شده است.
وی ادامه‌‌ می‌‌دهد: قیمت بالای مسکن در نگاهی واقع‌‌بینانه ناشی از بالا بودن هزینه‌های تولید آن است. بنابراین مسکن اقتصادی یا کوچک متراژ امروز یک الزام اجتناب‌‌ناپذیر است، نه یک انتخاب.

مسکن‌ کوچک، امیدی برای شروع زندگی جوانان
همچنین بیژن خطیبی، کارشناس مسکن و عضو سابق هیئت مدیره سازمان نظام مهندسی تهران از موافقان ساخت خانه‌های کوچک با طرح این سوال که شما بین نداشتن مسکن و داشتن مسکن ۲۵ متری کدام را انتخاب می‌کنید، نتیجه‌‌گیری می‌کند که باید بپذیریم شرایط اقتصادی حاضر باعث شده مسکن‌های کوچک مقیاس گزینه مناسبی برای شروع زندگی جوانان باشند.
این کارشناس می‌گوید: قشر جوان می‌تواند با داشتن مسکن اقتصادی و کوچک امیدوار باشد تا در سال‌های آینده با بهبود شرایط اقتصادی به تدریج مسکن بزرگتری برای خود مهیا کنند.

سیاست‌‌گذاری با هدف تامین نیاز مصرفی
مهدی سلطان محمدی، کارشناس مسکن هم در این باره معتقد است: سیاست‌‌گذاری در ساخت مسکن باید به گونه‌ای باشد که نیاز مصرف‌‌کننده را تامین کند.
به گفته وی، بیشتر تحلیلگران فقط نیاز خانواده‌هایی را در نظر می‌گیرند که دارای چند فرزند هستند، حال آنکه در جامعه هدف ما دانشجویان و افرادی هستند که به هر دلیل تنها زندگی می‌کنند و هم نیاز به مسکن دارند و نمی‌توانیم در این شرایط اقتصادی به این افراد هزینه بیشتری تحمیل کنیم.

مسکن کوچک خلاف خانواده‌‌محوری است
اما محمدصالح شکوهی، استاد دانشکده شهرسازی دانشگاه علم و صنعت ایران در مخالفت با ساخت مسکن کوچک مقیاس می‌گوید: برخی علت ساخت مسکن کوچک مقیاس را به دلیل گرانی مسکن تجویز می‌کنند، در حالی که گرانی مسکن به دلیل کمبود عرضه زمین است. نکته دیگر اینکه مسکن کوچک خلاف سیاست‌های کشور مثل فرزندآوری، سبک زندگی ایرانی اسلامی، صله رحم و خانواده محوری است.
این استاد دانشگاه معتقد است: با ساخت مسکن کوچک سرمایه‌های خرد هم به سمت بازار مسکن می‌آید و خود این عامل گرانی مسکن خواهد شد.

خطر سوداگری و احتکار در کمین است
سامان ولی نوری، پژوهشگر اقتصاد شهری در مخالفت با ساخت مسکن کوچک مقیاس می‌گوید: مشکل مسکن در کشور ما و به ویژه کلانشهر تهران ناشی از تبدیل زمین و مسکن به کالای سرمایه‌ای است و ارتباط چندانی به عرضه و تقاضا ندارد تا بتوان از طریق ساخت خانه‌های کوچک مقیاس به تعادل آن کمک کرد.
وی ادامه می‌‌دهد: نکته دیگر اینکه اگر هم چنین خانه‌هایی بسازیم باز توسط سوداگران مسکن خریداری و احتکار می‌شود. شاهد آن وجود ۴۵ هزار خانه خالی در منطقه ۲۲ تهران است.
دولت، مخالف ساخت مسکن کوچک
هادی عباسی، معاون مسکن و ساختمان وزارت راه و شهرسازی می‌گوید: دولت نه تنها با ساخت مسکن کوچک مقیاس موافق نیست، بلکه مخالف ساخت چنین واحد‌های مسکونی است، زیرا نداشتن تناسب متراژ با نیاز خانواده آسیب‌های گسترده‌ای اجتماعی برجای خواهد گذاشت.
به گفته عباسی، موضع وزارت راه و شهرسازی در حوزه مسکن منطبق بر اصل ۳۱ قانون اساسی است، که داشتن مسکن متناسب با نیاز، حق هر فرد و خانواده ایرانی است.

مسکن کوچک، مانع فرزندآوری
یک کارشناس حوزه مسکن هم در این باره می‌‌گوید: قانون فرزندآوری در دولت سیزدهم اهمیت ویژه‌ای دارد که اگر خانه‌های کوچک متراژ در بازار مسکن عرضه شود، این قانون بر زمین خواهد ماند.
فرشید ایلاتی، کارشناس حوزه مسکن با تاکید بر اینکه واحدهای ۲۵ متر نباید به عنوان «مسکن اقتصادی» در بازار مسکن حاکم شود، معتقد است: واحدهای مسکونی کوچک متراژ یا به اصطلاح «مسکن اقتصادی» در اقتصاد معنا و مفهومی نخواهد داشت. زیرا اگر مسکن در واحدهای کوچک متراژ به تعداد زیادی در بازار مسکن عرضه شود، نشان از کاهش قدرت خرید مردم است و در میان مدت موجب گرانی مسکن در بازار می‌شود. البته دولت طی ماه‌های اخیر موضع جدی خود را در راستای مخالفت کوچک‌سازی واحدهای مسکونی اعلام کرده است، اما به نظر می‌رسد عده‌ای توجه به مخالفت دولت ندارند.
به گفته وی، در ابتدای دولت سیزدهم قانون جوانی جمعیت و تشویق خانوار برای افزایش تعداد فرزندان به پای کار آمد. بنابراین اگر این واحدهای کوچک متراژ در بازار مسکن باب شود این قانون به زمین خواهد ماند، زیرا هرچه متراژ واحدهای مسکونی رو به کاهش حرکت کند، خانوار و افراد انگیزه‌ای به تشکیل خانواده و توسعه جمعیت کشور نخواهند داشت.
این کارشناس حوزه مسکن در ادامه تاکید می‌‌کند: باید نسبت به واحدهای کوچک متراژ تدابیر جدی شود تا این الگوی مصرفی عرضه بازار مسکن نشود؛ زیرا با فرهنگ ایرانی تطابقی ندارد.
به اذعان ایلاتی، سیاست کوچک‌سازی واحدهای مسکونی قطعاً سیاست موفقی نبوده و نخواهد بود و از ابتدای دهه ۷۰ تا به امروز الگوی کوچک‌سازی واحدهای مسکونی را در دست کار نداریم. الگوی واحدهای مسکونی متراژ پایین از زمان آخوندی وزیر راه و شهرسازی دولت یازدهم تحت سیاست‌های پاک مطرح شد و الگوی مصرفی مسکن در ایران روز به روز متراژ مسکن با کاهش روبه رو شد و اگر بازار مسکن به همین روند پیش رود، الگوی مصرفی به متراژهای کمتر نیز خواهد رسید.