چالش‌‌‌های شهرسازی در پایتخت

یکی از بزرگ‌ترین ضعف‌های شهرسازی در تهران، ترافیک شدید و مزمن است. تعداد بالای خودروها، کمبود سیستم حمل‌ونقل عمومی موثر و زیرساخت‌های ناکافی، باعث ایجاد ترافیک سنگین در ساعات پرتردد شهر و افزایش زمان سفرها می‌شود. یکی از دلایلی اصلی این چالش علاوه بر کمبود اتوبان‌ها، بزرگراه‌ها و به‌‎ طورکلی نقشه راه‌ها است.

از سوی دیگر، افزایش بی‌رویه جمیعت تهران و ورود خودروهای تک‌سرنشین به ساعات اوج ترافیک، شرایط را بدتر کرده است.
باید بپذیریم که شهرهای اطراف تهران نه ‌تنها مشکلی را از کلان‌‌‌شهرها حل نکرده‌‌‌اند، بلکه باعث افزایش جمعیت تهران شده‌اند، چرا که این خانه‌ها در شهرها تنها خوابگاه‌هایی هستند که مردم شب‌ها در آن به ‌سر می‌برند و روزها به محل کار خود که بیشتر هم در مرکز شهر است، بازمی‌گردند.

  توسعه شهرهای موجود به جای شهرسازی جدید
گواه این موضوع هم، وضعیت ترافیکی جاده‌ها، بزرگراه‌ها و خیابان‌ها در ساعت اولیه روز و عصرها است که جای سوزن انداختن وجود ندارد. بارها به مسئولان گوشزد شده است که به‌ جای ساخت ساختمان‌های بی‌کیفیت در اطراف تهران، اقدام به شهرسازی و توسعه امکانات رفاهی شهرهایی کنند که پیش‌تر ساخته شده‌اند.

در حال حاضر شهر پردیس که بیش از ۲ دهه از ساخت آن می‌گذرد، هنوز مترو ندارد و با این شرایط، کماکان صحبت از ساخت شهرهای جدید می‌شود. متاسفانه شهرهای اقماری که با هدف خانه‌دار کردن اقشار کم‌درآمد ساخته شده‌، تنها باعث تراکم جمعیتی پایتخت شده‌اند و در عمل برای حل مسائل مذکور، حرفی برای گفتن ندارند.

آلودگی هوا در تهران یکی از مشکلات اساسی است. این مشکل به‌ دلیل تراکم جمعیت، استفاده از سوخت‌های فسیلی، نبود سیستم‌های مناسب پایش آلودگی و نقص در استانداردهای زیست‌محیطی رخ می‌دهد. تهران در مقایسه با سایر شهرهای بزرگ دنیا، کمبود فضای سبز را تجربه می‌کند. نداشتن توجه کافی به ایجاد پارک‌ها و باغ‌ها، کاهش فضاهای سبز به ‌دلیل ساخت‌وسازهای بی‌شمار و کمبود فضاهای عمومی مناسب، ازجمله عواملی هستند که باعث کاهش کیفیت زندگی در شهر می‌شوند.

 لزوم مسکن‌‌‌سازی در مناطق برخوردار
اگرچه دولت سیاست‌های مختلفی را برای ساماندهی بازار مسکن به ‌کار گرفته است، اما باید در نظر بگیرد که مسکن را در زمین‌هایی بسازد که ظرفیت مناسبی برای رفاه مردم داشته باشند و مانند تجربه‌های قبلی، خانه‌هایی غیراستاندارد در مناطقی که از کمترین امکانات رفاهی هم برخوردار نیستند، ساخته نشود. اکنون ما شاهد این موضوع هستیم که بیشتر شهرک‌های اطراف تهران که برای حل مشکل مسکن ساخته ‌شده‌، نه ‌تنها باری از مشکلات برنداشته‌اند، بلکه افرادی را که در این مناطق زندگی می‌کنند، با مشکلات رفاهی زیادی از قبیل کمبود مدرسه و بیمارستان مجهز روبه‌رو کرده‌اند.

به طور مسلم دولت بدون برآورد دقیق امکانات و زیرساخت‌های موجود برای ساخت مسکن، نمی‌تواند کاری از پیش ببرد و عرضه و تقاضا را به ‌تعادل برساند. اگر ظرفیت‌های کشور برای ساخت مسکن سنجیده نشود و متناسب با توان اقتصادی پیش نرود، تمام سیاست‌های دولت برای ساماندهی این بازار حیاتی با شکست روبه‌رو می‌شود. از این‌ رو دولت محکوم به شناخت دقیق توانایی‌ها و ظرفیت‌های داخلی کشور برای تولید مسکن است.

اگر از منظر و زاویه دید دیگری به بسیاری از مسائل نگاه کنیم، می‌توانند نتایج متفاوتی داشته باشند. درباره امکانات شهرهای جدید، اگر بخواهیم از دید بلندمدت به این موضوع نگاه کنیم، به‌ احتمال ‌زیاد در آینده شرایط و امکانات شهری مثل پردیس، دستخوش تغییرات اساسی و مهمی می‌شوند که ضرورت دارد تا این موضوع تسریع شود.

در حال ‌حاضر امکانات این شهرها به ‌وسعت شهر تهران نیست و از آنجایی‌ که مدت زیادی از ایجاد این شهرها نمی‌گذرد، به‌ اندازه تهران به آنها رسیدگی نشده است. با این تفاسیر، در درازمدت وضعیت می‌تواند بسیار بهتر از آنچه امروز می‌بینیم، باشد و در این شهرها امکانات بهتر و بیشتری با کیفیت و گستردگی قابل ‌قبولی وجود داشته باشد.

کارشناس شهرسازی – مهندس میثم فراهانی