ضربه کاری افغان‌ها به بازار اجاره

طی چند سال اخیر نرخ اجاره مسکن چنان افزایش یافته که از نرخ تورم عمومی هم سبقت گرفته است. به طوری که اجاره‌‌بها ۷۰ درصد از حقوق کارگران را می‌بلعد و آنها دیگر توانایی رفع نیازهای ضروری خود را ندارند. در این میان دولت و مجلس دست به کار شدند تا التهاب بازار اجاره را رفع کنند، اما از جولان اتباع خارجی در این بازار غافل هستند.
شواهد و قرائن حاکی از آن است که نه تنها افغان‌ها طی چند سال اخیر به بازار کار هجوم آورده‌‌اند و عرصه را بر‌ کارگران ایرانی تنگ کرده‌‌اند، بلکه با «اجاره گروهی» واحدهای مسکونی به ویژه در جنوب تهران موجب افزایش قیمت‌ها شده‌‌اند، چراکه هزینه اجاره بین چند خانوار سرشکن می‌شود. به گفته کارشناسان، این نه تنها اقدامی غیرقانونی است، بلکه بازار اجاره را هم ملتهب کرده است و دولت باید برای ساماندهی اتباع بیگانه تمهیداتی بیندیشد.

رقابت ناسالم در بازار کار و اجاره
در همین زمینه مجید گودرزی، کارشناس بازار مسکن گفت: جنگ در افغانستان و قدرت ‌‌گیری طالبان موجب شد که حدود ۵ میلیون نفر افغانی بدون‌ برنامه وارد خاک ایران شوند. ورود اتباع بیگانه در حالی رخ داد که بازار مسکن ملتهب بود و در تنگنای تامین مسکن به سر می‌بردیم. به این ترتیب وضعیت بازار مسکن وخیم‌تر از گذشته شد. از طرفی به علت اینکه اتباع بیگانه به صورت گروهی اقدام به اجاره واحدهای مسکونی می‌کنند، هزینه‌ها سرشکن می‌شود. به این ترتیب توان پرداخت اجاره با قیمت بالاتر را هم دارند که شاهد هستیم یک رقابت ناسالم در بازار اجاره شکل گرفته و به ضرر هموطنان ما‌ تمام شده است. زیرا کارگران ایرانی توانایی پرداخت اجاره‌بهایی را ندارند که اتباع بیگانه تقبل می‌کنند.
وی ادامه داد: این رقابت ناسالم در فرصت‌های شغلی به خصوص در بخش ساختمان هم دیده شده که این وضعیت برای کارگران ایرانی کمرشکن است، چرا که کارگر ایرانی به واسطه هزینه‌های بالاتر نمی‌تواند با کارگر افغانی رقابت کند. متاسفانه تحمل این‌ شرایط برای کارگران روزمزد و موقت، به مراتب سخت‌تر است.

بی‌برنامگی دولت در اسکان افغان‌ها
وی به کوتاهی دولت در ساماندهی ورود افغان‌ها به کشور اشاره کرد و گفت: دولت باید از سازمان‌ها و نهادهای بین‌المللی برای اسکان اتباع بیگانه کمک می‌گرفت که متاسفانه این کمک‌ها واصل نشدند و ظرفیت‌های بازار کار و اجاره در اختیار افغان‌ها قرار گرفت. به طوری که در حال حاضر دهک‌های فقیر با مشکلات جدی روبه‌رو هستند.
گودرزی اضافه کرد: از طرف دیگر موضوع نهضت ملی مسکن مطرح است که هنوز به نتیجه نرسیده و حمایت‌ها از این بخش ناچیز است. این در حالی است که باید مانند کشوری نظیر فرانسه علاوه بر مسکن اجتماعی، مسکن فوق‌اجتماعی هم داشته باشیم. متاسفانه در دولت قبل هم ترک فعل بزرگی در این زمینه اتفاق افتاد. در حالی که دهک‌های کم‌‌درآمد به شدت نیازمند اجرای قانون به‌‌خصوص در بندهای اصل سوم، سی و یکم و چهل و سوم هستند و صدمات جبران‌ناپذیری به اجتماع و کارگران وارد کرد.

گرانی اجاره‌بها از کجا آب می‌خورد؟
گودرزی در پاسخ به این سوال که آیا اجاره گروهی یک واحد مسکونی از سوی افغان‌ها موجب گرانی قیمت در بازار اجاره می‌شود، گفت: به هر حال فرصت‌ها محدود و تقاضا رو به افزایش است که روی قیمت اجاره تاثیر می‌گذارد. از طرف دیگر عدم پاسخگویی به تقاضا در دولت قبل، موجب شده تا رقابت ناسالم بین متقاضیان مسکن و اتباع بیگانه به وجود بیاید.
این کارشناس بازار مسکن در پاسخ به این‌ سوال که چرا مراحل قانونی برای استعلام از مدارک اتباع خارجی از سوی مشاوران املاک انجام نمی‌شود، گفت: تخلفات زیادی از سوی املاکی‌ها انجام می‌شود و پاسخگو هم نیستند. در کل بازار مسکن از کمبود عرضه رنج می‌برد و سوداگری هم به مشکلات این بازار دامن زده است، به طوری که رقابت عرضه‌کنندگان، سازندگان و صنعت ساختمان با سوداگران بسیار سخت و حتی غیرممکن شده است. چراکه جهش‌های قیمتی سالانه بیش از ۸۰ درصد است که در بخش‌های مولد و تولید تامین نمی‌شود، مگر اینکه دولت تمهیدات لازم را برای کنترل قیمت‌ها بیندیشد تا دیگر سوداگری در بازار مسکن جذابیت نداشته باشد.

راه تخلف باز است
وی در پاسخ به این‌ سوال که آیا سامانه خودنویس ظرفیت‌ لازم برای جلوگیری از تخلفات اتباع بیگانه را دارد، گفت: خیر، راه‌های تخلف در این زمینه برای افغان‌ها باز است، اما راه‌اندازی سامانه خودنویس اقدام‌ ارزشمندی است، چرا که دست املاکی‌های غیرمجاز را کوتاه می‌کند و با رایگان‌شدن دریافت کد رهگیری باری از دوش مستاجران‌ برداشته می‌شود.
این کارشناس اقتصادی بیان کرد: از سوی دیگر آمار دقیق و شفاف را در اختیار مسئولان قرار می‌دهد، همچنین اسناد ثبت می‌شوند و دیگر خبری از قولنامه نیست. اما لازم است در طی کار ایرادات این سیستم مشخص و برطرف شود تا اتباع نتوانند برای اجاره مسکن دست به تخلف بزنند. از سوی دیگر دولت می‌تواند در قبال تخلفات ضمانت‌های قانونی دقیق و محکمی را داشته باشد تا از بروز تخلف جلوگیری کند.

راهی که دولت باید می‌رفت
گودرزی در پاسخ به این سوال که برای تامین سرپناه اتباع بیگانه، دولت‌ باید چه اقداماتی انجام دهد، گفت: در کشورهای دیگر تا قبل از اینکه تابعیت و پناهندگی اتباع بیگانه پذیرفته شود، اتباع در کمپ‌ها اسکان داده می‌شوند و کمک‌هایی هم از سوی نهادها و سازمان‌های بین‌المللی دریافت می‌شود.
وی خاطرنشان کرد: متاسفانه در حال حاضر این کمپ‌ها در کشور وجود ندارد و اتباع وقتی که وارد کشور می‌شوند، از لحاظ امنیتی، اقتصادی و اجتماعی چالش‌های بزرگی ایجاد می‌کنند. بنابراین برای نظارت و کنترل ابتدا باید در کمپ‌ها اسکان داده شوند و پس از گذراندن مراحل قانونی و شناخت کافی، به بدنه جامعه اضافه شوند.
​​​​​​​
اجاره گروهی مسکن غیرقانونی است
همچنین کیانوش گودرزی، رئیس اتحادیه مشاوران املاک در این زمینه گفت: از سال‌ها قبل بخشنامه شده که اتباع بیگانه مجاز منوط به دارا بودن کارت شناسایی معتبر و استعلام از اداره کل امور مهاجرین خارجی می‌توانند ملکی را اجاره کنند و در صورتی که مشاوران املاک بدون رعایت ضوابط ابلاغی تنظیم قرارداد اجاره و یا رهن کنند، پلمب خواهند شد.
وی ادامه داد: بنده تا به امروز شاهد اجاره گروهی اتباع بیگانه نبودم، اما شاید در خارج از تهران این اتفاق افتاده باشد. چراکه در سطح شهر بعید می‌دانم مالک با چنین شرایطی واحد مسکونی خود را اجاره دهد. در هر صورت اگر چنین اتفاقی هم افتاده، غیرقانونی است و باید برخورد شود.

کاستی‌های سامانه خودنویس
وی افزود: در گذشته در دفاتر مشاور املاک موجر و مستاجر روئیت می‌شدند و حتی در اجاره‌نامه قید می‌شد که مستاجر چه تعداد فرزند دارد، اما نقصی که در سامانه خودنویس وجود دارد، موجب می‌شود تا اتباع خارجی تا به راحتی بتوانند در این زمینه تخلف کنند.‌ البته ناگفته نماند که سامانه خودنویس و یا هر سامانه‌ای قابلیت شفاف‌سازی و نظارت را دارد، اما وقتی موجر و مستاجر می‌توانند قرارداد اجاره منعقد کنند، چنین تخلفاتی هم پیش می‌آید. این در حالی است که اگر عقد قرارداد در دفاتر مشاوران املاک انجام شود، صحت و سقم مدارک بررسی می‌شود و هشدارهای لازم به طرفین داده می‌شود و در صورت بروز اختلاف حل و فصل خواهد شد. حتی اگر زمانی موجر ادعا کند که شخص دیگری به عنوان مستاجر در ملک وی حضور دارد، مشاور املاک می‌تواند به عنوان شاهد ورود کند.

به گرانی اجاره دامن زدند
رئیس اتحادیه مشاوران املاک در پاسخ به این سوال که آیا اجاره گروهی توسط اتباع خارجی موجب گرانی قیمت در بازار اجاره خواهد شد یا خیر، گفت: طبیعتا وقتی به صورت گروهی ملکی اجاره شود، هزینه‌ها سرشکن خواهد شد و نمی‌توان ادعا کرد که تاثیرگذار نخواهد بود.